Αιμίλιος Σολωμού: «Τα βραβεία δεν καταξιώνουν ένα βιβλίο ή έναν λογοτέχνη»

Ένα μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, την εκδίκηση και το καθήκον, την αγάπη και το μίσος. Εμείς βρήκαμε τον βραβευμένο συγγραφέα και μας έδωσε μία αποκλειστική συνέντευξη λίγες ώρες πριν τη παρουσίαση του βιβλίου. 

Του Άγγελου Γεραιουδάκη

Η πρωταρχική ιδέα πώς και πότε γεννήθηκε για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου;

Το 2010-11 έγραφα ακόμα το προηγούμενο βιβλίο, το «Ημερολόγιο μιας απιστίας». Ήμουν οργισμένος με όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα, τους πολιτικούς, τους Ευρωπαίους που “έπρεπε” να καταστρέψουν δύο γενιές για να εκσυγχρονίσουν, τάχα, τη χώρα. Οργή με όλους, και με τον κόσμο, εμάς που ανεχόμασταν τόσα χρόνια αυτή τη σαθρή κατάσταση, που συμμετείχαμε και συμβάλαμε σε έναν βαθμό σε όλο αυτό τον κατήφορο. Για καιρό μάζευα πληροφορίες, μελετούσα. Κι όταν μου πέρασε ο θυμός, άρχισα να γράφω «Το μίσος είναι η μισή εκδίκηση». 

Είναι ένα μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να αναδείξετε τα κοινά σημεία των δύο ιστοριών του σήμερα και του τότε (1870, Η Σφαγή στο Δήλεσι);

Η Σφαγή στο Δήλεσι μου έδωσε την ευκαιρία να εξετάσω τις παθογένειες του ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του. Είναι οι λόγοι που οδήγησαν στη σημερινή τραγωδία: η βαθιά διαφθορά του πολιτικού συστήματος, ο παλαιοκομματισμός και οι πελατειακές σχέσεις, το οικονομικό κατεστημένο που δρα κυρίως στο παρασκήνιο, οι δωροδοκίες, οι μίζες, οι τραπεζίτες, οι επεμβάσεις των ξένων στο εσωτερικό της χώρας. Οι ομοιότητες είναι καταφανείς. Τίποτε δεν άλλαξε. Ίσως τα ονόματα, αν άλλαξαν. Ακόμα και με αυτό καθεαυτό το γεγονός του Δήλεσι, εκείνο το δεκαήμερο που κράτησε, υπάρχουν αρκετά κοινά. Π. χ. ο τότε πρέσβης της Βρετανίας Έρσκιν παρακαθόταν στο Υπ. Συμβούλιο και υπαγόρευε την πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτό κάνει σήμερα και η τρόικα στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Δεν ήταν δύσκολο να εντοπιστούν αυτές οι ομοιότητες. 

Σε μία τόσο δύσκολη περίοδο που βιώνουμε, τι πιστεύετε ότι χρειάζονται οι σημερινοί άνθρωποι για να είναι ευτυχισμένοι;

Νομίζω ότι το ίδιο το βιβλίο προτείνει μια στάση ζωής. Οι ήρωες του μυθιστορήματος προσπαθούν σχεδόν όλοι να βρουν μια διέξοδο από αυτή τη ζοφερή και καταθλιπτική κατάσταση: το καλό βιβλίο, η φύση, η τέχνη της φωτογραφίας, η μουσική, ο κινηματογράφος, όλα αυτά που δίνουν ποιότητα στη ζωή μας. Είναι μια μορφή αντίστασης, η μέγιστη αντίδραση, κατά την άποψή μου, απέναντι στην ασχήμια που απλώνεται γύρω μας. Πρέπει να επαναξιολογήσουμε τη ζωή μας και να πάρουμε αποφάσεις, να επιβάλουμε αυτή την ποιότητα στην καθημερινότητά μας. Απέναντι στη βαρβαρότητα της εποχής μας, η απάντηση είναι περισσότερος πολιτισμός. 

Τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε περισσότερο από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι το τέλος της συγγραφής του βιβλίου;

Το υλικό που συγκέντρωσα, μελετώντας αλλά και όσα καθαρά μυθοπλαστικά κατέγραψα, ήταν τεράστιο. Έπρεπε να τιθασευτεί. Πολλές φορές ένιωθα ότι μου ξέφευγε η μορφή του βιβλίου, πως ξεπερνούσε τις δυνατότητές μου, σαν να γλιστρούσε μέσα από τα χέρια μου. Είναι αλήθεια ότι άλλαξε αρκετές φορές “σχήμα” μέχρι να καταλήξει όλο αυτό το εγχείρημα στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Έπρεπε ακόμα να ψάξω στην Αθήνα και την Αττική να εντοπίσω τα ίχνη που σώζονται από εκείνη την ιστορία του 1870. Ακολούθησα την πορεία που πήραν οι Αρβανιτάκηδες και οι όμηροί τους στην Πεντέλη, το Πικέρμι, τον Ωρωπό και το Συκάμινο. Έπρεπε να έχω προσωπική άποψη για τον χώρο, ήταν απαραίτητο, ώστε η ιστορία μου να είναι όσο γίνεται πιο αληθοφανής. Επομένως, το γεγονός ότι δεν είναι απλώς ένα βιβλίο μυθοπλασίας, εμπεριέχει κάποιον επιπλέον βαθμό δυσκολίας.

Σε ποια από τα πρόσωπα των βιβλίων σας βλέπουμε στοιχεία του εαυτού σας και της προσωπικότητας σας;

Θα ήθελα να έχω κοινά με τον καθηγητή Σεργίδη, ο οποίος τα βάζει με το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο και ξεσκεπάζει τις πομπές, τη συμπαιγνία και το αμαρτωλό τους παρασκήνιο. Αλλά και με τον αστυνόμο Αποστόλου, ο οποίος παραμένει ακλόνητα πιστός στο καθήκον του. Εκτός από τη στροφή σε μια πιο ποιοτική ζωή, αυτοί οι δύο χαρακτήρες είναι ό, τι πιο αισιόδοξο προτείνει το βιβλίο: η επιμονή στο καθήκον, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε όλοι απέναντι στον ίδιο τον εαυτό μας, την οικογένεια, τον τόπο μας. Αν κυριαρχούσαν στην κοινωνία μας τέτοιοι χαρακτήρες, δε θα φτάναμε εδώ που κατρακυλήσαμε σήμερα και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. 

Υπάρχει κάποιος  ήρωας από το βιβλίο σας που αγαπάτε περισσότερο; Και γιατί;

Με γοητεύει πολύ η Ρουμπίνη. Εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή του πρωταγωνιστή, του Αλέξη Σοκαρδή, Κύπριου, απόγονου ενός εκ των ληστών της Συμμορίας των Αρβανιτάκηδων. Σύντομα αυτή η σχέση θα εξελιχτεί στον μεγάλο έρωτα της ζωής του Σοκαρδή. Όσο καταστρώνει το σχέδιό του για τη δολοφονία των τροϊκανών, ο έρωτάς του κλιμακώνεται και κορυφώνεται. Προς στιγμήν αυτή η ευφορία απειλεί να τινάξει το σχέδιό του στον αέρα. Αλλά, όπως ξαφνικά εμφανίζεται η Ρουμπίνη, έτσι ξαφνικά εξαφανίζεται. Είναι εντελώς αλλοπρόσαλλη, ασυνήθιστη και απρόβλεπτη. Πιστεύω πως είναι ένας πολύ γοητευτικός χαρακτήρας.

Ποιο στοιχείο του χαρακτήρα σας δυσκολεύει τη γραφή σας;

Θα έλεγα είναι ο δισταγμός ή ο φόβος μου να δώσω τα κείμενά μου σε γνωστούς να μου πουν τη γνώμη τους (εκτός από τη σύζυγό μου), πριν τα στείλω στον εκδοτικό οίκο. Ίσως κι επειδή δε θέλω να γίνομαι βάρος σε κανέναν. Ακόμα το γεγονός ότι προσπαθώ να είμαι συνεπής με όλες τις άλλες υποχρεώσεις μου. Κι αυτό δε μου αφήνει πολύ χρόνο για τη συγγραφή. Η συγγραφή ενός βιβλίου απαιτεί απομόνωση, πρέπει να είναι κανείς απερίσπαστος στο σκοπό του. Κάτι που δυστυχώς, δεν είναι εύκολο. Κλέβει χρόνο απ’ εδώ κι απ’ εκεί. Τα δύο τελευταία βιβλία τα έγραψα βρισκόμενος συνεχώς σε κίνηση. Στη Λευκωσία, στην Αθήνα, στα Χανιά, σε πλοία, σε αεροπλάνα. Δεν είναι οι ιδανικές συνθήκες για να γραφτεί ένα βιβλίο.

Τι θα λέγατε ότι σημαίνει το γράψιμο για σας και πώς βλέπετε τον χώρο των εκδόσεων σήμερα στην Ελλάδα και τη Κύπρο;

Φοβάμαι ότι είναι τετριμμένα όσα θα πω, αλλά, πρώτα το διάβασμα κι έπειτα η συγγραφή, είναι το οξυγόνο, η ίδια η ζωή μου. Μου δίνουν κουράγιο να αντιμετωπίζω την καθημερινότητα, να βρίσκω την ισορροπία μου, να ξεφεύγω από όλη αυτή τη μιζέρια που μας περιβάλλει. Δυστυχώς, ο χώρος των εκδόσεων στην Κύπρο παραμένει εν πολλοίς ερασιτεχνικός. Δεν υπάρχουν οργανωμένοι, επαγγελματικοί εκδοτικοί οίκοι. Ο συγγραφέας για να εκδώσει το βιβλίο του πρέπει να πληρώσει για όλα τα έξοδα. Στην Ελλάδα οι εκδοτικοί οίκοι δέχονται ισχυρά κτυπήματα λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι πωλήσεις παρουσιάζουν κάθετη πτώση, οι τίτλοι που εκδίδονται μειώθηκαν στο 50% (κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό) και οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Εγώ αισθάνομαι τυχερός και ευγνώμων, γιατί, μέσα σ’ αυτό το ολότελα αρνητικό περιβάλλον, οι εκδόσεις Ψυχογιός εμπιστεύονται τα βιβλία μου. Τι άλλο να ζητήσω; 

Το 2013 βραβευτήκατε με το βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι σημαίνει για σας αυτό βραβείο που πήρατε; Τι σημαίνουν γενικά τα βραβεία για τους λογοτέχνες;

Είναι ένα σημαντικό βραβείο. Το αντιλαμβάνομαι σήμερα ακόμα περισσότερο. Γιατί αυτό έδωσε την ευκαιρία στο «Ημερολόγιο μιας απιστίας» (Εκδόσεις Ψυχογιός, 2012) να μεταφραστεί. Μέσα στο 2015 μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στην Πολωνία, τη Γερμανία και την Αλβανία. Αναμένεται, επίσης, να εκδοθεί στη Σλοβενία, την Ουγγαρία, τη Σερβία, τα Σκόπια, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Υπάρχει, ακόμα, ενδιαφέρον και για επιπλέον μεταφράσεις. Είναι ένα υπέροχο ταξίδι, ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα. Αισθάνομαι ότι το βραβείο είναι ευθύνη να δικαιώσω όσους πίστεψαν στο βιβλίο μου. Όμως, τα βραβεία δεν καταξιώνουν ένα βιβλίο ή έναν λογοτέχνη. Αυτό θα το δείξει ο χρόνος και οι αναγνώστες. Υπάρχουν παραδείγματα λογοτεχνών που κέρδισαν το Νόμπελ, αλλά σήμερα είναι σχεδόν ξεχασμένοι από το ευρύ κοινό και λογοτέχνες που δεν πήραν κανένα βραβείο αλλά καταξιώθηκαν στην πορεία του χρόνου.